Inspiracje wnętrzarskie z podróży do Uzbekistanu
Architektura wnętrz należy do zawodów kreatywnych, a kreatywność wymaga ciągłego dokarmiania. Takie inspiracje wnętrzarskie można znaleźć na przykład podczas podróży. Pozwólcie, że przedstawię Wam moją wnętrzarskie inspiracje z Uzbekistanu, kraju Azji Centralnej o długiej historii i tradycji. Jeśli natomiast zainteresuje Cię ten kraj, zapraszamy na Filmowe Szlaki, gdzie znajdziesz serię wpisów podróżniczych o Uzbekistanie: https://www.filmowe-szlaki.pl/kraje/uzbekistan/
Uzbekistan – Jedwabny Szlak inspiracji
Uzbekistan to istny tygiel kultur i tradycji. W starożytności był częścią Persji, następnie poddał się wpływom helleńskim będąc częścią państwa Seleucydów. Do czasów podbojów arabskich rządzili tutaj władcy lokalnych dynastii. Od X wieku obecny Uzbekistan przypadł irańskim Samanidom, którzy trzy stulecia później zostali wyparci przez Czyngis-chana. Tych z kolei zastąpił Timur Chromy, założyciel dynastii Timurydów. Od XIX wieku poszczególne chanaty, rządzone głównie przez uzbeckich władców, zajmowała carska Rosja. W okresie bolszewickim Uzbekistan był jedną z sowieckich republik, a w 1991 roku ogłosił niepodległość.
To przez bezkresne stepy obecnego Uzbekistanu przebiegała jedna z odnóg słynnego Jedwabnego Szlaku. Persowie, Aleksander Macedoński, Mongołowie, carat Rosji, papier i ceramika z Chin, przyprawy z Indii, a wreszcie komunizm… wszystko to zostawiło po sobie trwałe ślady. Kultura, kuchnia, rzemiosło, architektura noszą wspomnienia wielowiekowej historii i starć nurtów kulturowych. Nic dziwnego, że Uzbekistan to kraj, który obfituje w inspiracje, również wnętrzarskie, dla każdego kto wróci stamtąd z podróży.
Architektura Uzbekistanu
Od czasów podbojów arabskich dominującym wyznaniem w Uzbekistanie jest islam. Wcześniej przeważał zaratusztrianizm i inne regionalne religie (w tym animizm i religie helleńske), przez związki z Rosją w Uzbekistanie są także wyznawcy chrześcijaństwa (głównie prawosławia), ale działał także buddyzm.
Podobnie jak w wielu innych krajach, najważniejsze zabytki architektury to budowle sakralne. Tutaj są to meczety i medresy, czyli szkoły koraniczne, i mauzolea władców lub świętych mężów, często połączone w jeden wielki kompleks religijny. Inne wyróżniające się zabytki to pałace i domy kupieckie wraz z założeniami ogrodowymi. Architektura sakralna Uzbekistanu bardzo przypomina tę z Iranu, co wyraźnie wskazuje na perskie wpływy.
Meczety to duże założenia na planie prostokąta, wyznaczonego przez otwartą zwykle do wewnątrz kolumnadę. Wyróżnia się ejwan (iwan), czyli rodzaj bramy o wysoko sklepionym łuku. Powierzchnia ejwanu w architekturze uzbeckiej jest najczęściej bogato dekorowana majoliką i terakotą. Kolor szkliwa to przeważnie turkus, błękit i zieleń. Wzory to geometryczne gwiaździste układy utworzone przez różne kolory i faktury, a także islamska kaligrafia (również w zgeometryzowanej formie), rzadko znajdziemy podobizny fantastycznych stworzeń, czasem są motywy roślinne. Na przykład minaret Kalta Minor w Chiwie ma interesujące połączenie ornamentu geometrycznego z kaligrafią.
Układ przestrzenny poszczególnych założeń architektonicznych i w większej skali urbanistycznych, jest uporządkowany. Skupia się wokół centralnych osi i punktów takich jak place (registany), które z kolei są otoczone przez domykające je budowle. Dzięki temu centra historycznych miast takich jak Samarkanda, Chiwa, czy Buchara sprawiają wrażenie kompleksowo przemyślanych, dają poczucie ładu i porządku. Nie jest to często spotykane w starych miastach arabskich lub średniowiecznej Europy, gdzie rozrost był bardziej organiczny i chaotyczny. Warto zwrócić uwagę na plac Registan w Samarkandzie, wpisany na listę UNESCO. Nocą jest pięknie oświetlony.
Dekoracje i ornament w sztuce uzbeckiej
Ornamentyka w sztuce uzbeckiej pozostaje pod silnymi wpływami islamu. Wyklucza to przedstawiania postaci ludzkich i zwierzęcych. Dopuszczalne są ornamenty roślinne i kaligrafia, a niekiedy także fantastyczne zwierzęta (jak na ejwanie medresy Shar-Dor w Samarkandzie).
Znany szeroko w świecie sztuki islamskiej motyw girih pojawia się także w Uzbekistanie. Girih (gereh) w języku farsi oznacza „węzeł” i wywodzi się najprawdopodobniej ze sztuki tworzenia plecionek z rzymskiej prowincji Syria z II wieku naszej ery. Najwcześniejszy uzbecki girih znajduje się na bramie dawnego karawanseraju, zbudowanego w 1078 roku. Do XV wieku wzór był rozwijany i jego najróżniejsze formy można znaleźć w całej sztuce islamskiej. Wzór girih wykorzystywano na emalii kolorowych kafelek, tworzono go z kamienia lub kuto w metalu jako wypełnienie okien. Pojawia się w manuskryptach, na tkaninach, w drewnie i ceramice. W przypadku kafelek szczególne wrażenie robiły płytki mozaikowe. Składało się na nie pięć bazowych elementów girih, z których tworzono barwne wykończenia meczetów, mauzoleów i pałaców. Piękne girih znajdziemy chociażby na iwanie medresy Mir-i-Arab w Bucharze.
W Uzbekistanie mniej niż w Iranie popularna jest mukarna. Za to często można się spotkać z maszrabijją. Jest to krata, która wypełnia okna lub drzwi, a niekiedy tworzy także samodzielną przegrodę. W budowlach sakralnych taka krata jest często wykonana z kamienia jako integralna część otworu kamiennego. Wzór jest zwykle geometryczny. Maszrabijja bywa wykonywana też z drewna w oknach wykuszy lub z kutego metalu.
Kafelki kryte nieprzezroczystą glazurą w odcieniach błękitu, turkusu i zieleni to częste wykończenie powierzchni w Uzbekistanie. Zachwyca różnorodność wzorów, jakie te płytki tworzą. Szczególnie zwraca uwagę połączenie gładkich glazurowanych płytek z szorstką powierzchnią nieglazurowanej palonej cegły. Kolor naturalnej terrakoty w połączeniu z intensywnym błękitem, wspólnie tworzące skomplikowany wzór, to cecha charakterystyczna dla sztuki Uzbekistanu.
W sztuce użytkowej Uzbekistanu zwracają uwagę tkaniny. Należą do nich suzani, czyli jedwabne i bawełniane tkaniny ozdobione najczęściej wzorem kwiatowym lub geometrycznym. Są to lekkie i delikatne tkaniny, stąd niewiele ich przetrwało sprzed XVIII i XIX wieku. Suzani pochodzi z Azji Centralnej i każdy kraj, a nawet region ma swój własny wzór. W Uzbekistanie są to na przykład suzani z Samarkandy z kołami o głębokiej czerwonej barwie lub suzani z Bukhary o drobniejszym zielono-fioletowym wzorze. Inną tkaniną znaną z Uzbekistanu jest ikat, tkaną tradycyjnie z barwionej przędzy jedwabnej. Również tutaj wzór i kolor uzależnione są od danego regionu. Do popularnego, „międzyregionalnego” wzoru należą stylizowane pawie oka, owoce granatu, czy pahta, czyli kwiaty bawełny.
Jak wykorzystać inspiracje wnętrzarskie z Uzbekistanu
Warto szukać podróżniczych inspiracji wnętrzarskich, niezależnie czy będzie to przeniesienie jeden do jeden wybranych rozwiązań, wzorów i kolorów, czy też sposób myślenia o samym procesie projektowania wnętrz.
Jak przenieść podróżnicze inspiracje z Uzbekistanu do naszych wnętrz? Myśląc od ogółu do szczegółu, zaczniemy od planowania architektury wnętrza. Najpierw będzie to czysty plan z zaprojektowanymi ciągami komunikacyjnymi oraz osiami widokowymi. Pamiętamy o rozdzieleniu funkcji poszczególnych pomieszczeń i zaakcentowaniu przejść między nimi. Nawiązuje to do bardzo podstawowej i głęboko zakorzenionej w ludzkich kulturach zasady oddzielania od siebie różnych światów.
Dekoracja wnętrz zainspirowana sztuką uzbecką obejmie w pierwszej kolejności łączenie materiałów o różnych fakturach. Gładkie i błyszczące z matowym i szorstkim. Kamień o wykończeniu naturalnym z gładkim drewnem, glazurowane płytki z terrakotą. Sztuka Azji Centralnej podpowiada także połączenia kolorystyczne: stonowane żółcienie, ciepłe szarości i ochra z intensywnymi błękitami, turkusem, zielenią. Duża jest rola kolorowych i wzorzystych tkanin, które ocieplają skądinąd surowe wnętrza.
Wreszcie inspiracje wnętrzarskie z podróży to pamiątki: drobne rękodzieło, oryginalny przykuwający wzrok mebel lub zestaw ceramiki z Risztan. Wnętrzarskie trendy na 2025 rok wskazują na coraz większy udział indywidualnych doświadczeń i pamiątek we wnętrzach. Pamiątki z barwnych podróży z pewnością zbudują niepowtarzalny charakter wnętrza. Jeżeli masz swoją podróżniczą lub filmową inspirację i chcesz jej użyć w swoim nowych wnętrzu, zapraszam do kontaktu z naszym biurem projektowania wnętrz z Wrocławia: https://www.trykowskastudio.pl/kontakt/
